علی وطنی
مشاور معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
بدون شک در جهان امروز توسعه و پیشرفت هر کشوری بیش از هر زمان دیگری وابسته به دانش، پژوهش، فنّاوری و نوآوری است. اقتصاد دانش دانش بنیان چنان چیرگی و تسلط خود را در سرتاسر جهان مستولی ساخته است که به سختی می‌توان عامل مهمتر دیگری را به‌عنوان منشاء اقتدار ملی و بین المللی کشورها تصور نمود.
بنابراین سربلندی و شکوفایی کشور عزیزمان از طریق علم، فنّاوری و نوآوری میسر خواهد شد. پیشرفت ناشی از علم و نوآوری ورای ابتنای اقتصاد کشور بر درآمدهای نفتی و اصولا خام فروشی است. رویکری که ناکارآمدی آن برهمه خبرگان کشور آشکار شده است و توقف همه اهداف و سیاست‌های اثربخش و بلند مدت کشور را در پی داشته است. اقتصاد دانش بنیان مبتنی بر اراده دانشمندان و جوانان است که با کاربردی نمودن تفکر دانشگاهیان و فرهیختگان و نتیجه بخشیدن به اقدام و عمل صنعتگران، فناوران، خیران، سیاست گذاران و عموم مردم بزرگوار ایران، راه دشوار شکوفایی و اقتدار بین المللی ایران را تسهیل می‌کند.
برای نیل به چشم انداز فوق، معاونت علمی و فنّاوری ریاست جمهوری به‌عنوان یک نهاد فرابخشی و میان دستگاهی ماموریت خود را حرکت از اقتصاد منبع محور به سوی اقتصاد دانش بنیان و صادرات گرا تعریف نموده است تا با هماهنگی و هم افزایی بین بخشی و میان دستگاهی در مسیر خلق قدرت اقتصادی مبتنی بر دانش و فنّاوری، تجاری سازی و اشاعه آن برای حل مسائل ملی، تقویت خود اتکایی و ایجاد مزیت رقابتی در بازارهای بین المللی گام بردارد و بدین ترتیب موجبات رفاه ملی و اقتدار بین المللی را فراهم کند.
در این معاونت برای توسعه اقتصاد دانش بنیان فعالیت‌های هدفمندی در دستور کار قرارگرفته و عملیاتی شده است. در جهت تحریک عرضه پژوهش و فنّاوری در حوزه‌های فنّاوری محور، بخش اعظم فعالیت‌های ستادهای توسعه فنّاوری این معاونت ، حمایت از توسعه فنّاوری‌های راهبردی و اولویت دار ملی، اعطای جوایز مربوط به تجاری سازی فنّاوری به دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی از مصادیق فعالیت‌های بخش‌های مختلف این معاونت است. اما شاید مهمترین بخش از حمایت‌های طرف عرضه فنّاوری و نوآوری در کشور به اقداماتی که در امور شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان معاونت علمی و فنّاوری انجام می‌گیرد مرتبط باشد. این بخش از معاونت سعی دارد تا با بهره‌گیری از ظرفیت‌های کامل قانونی، شرکت‌هایی توانمند در این حوزه خلق نماید.
در بخش تسهیل تبادل عرضه و تقاضا نیز این معاونت بیشتر تلاش خود را صرف توسعه شبکه آزمایشگاهی فنّاوری‌های راهبردی و گسترش پوشش استاندارد محصولات دانش بنیان کرده است. همچنین فعالیت‌های حمایتی نظیر راه اندازی مراکز نوآوری، ارائه خدمات مشاوره به شرکت‌ها و تسهیل ورو آنها به بازارهای جهانی و حمایت از پژوهشگران و فنّاوران کشور نیز از دیگر اقدامات بنیادی معاونت علمی و فنّاوری ریاست جمهوری است.
در راستای تامین مالی تا کنون بیشتر بر ظرفیت‌ها و فعالیت‌های صندوق نوآوری و شکوفایی تاکید شده است که در دوره‌های آتی می بایست با تعریف و تنوع بخشی به ابزار‌های تامین مالی این مهم بهبود یابد.
در بعد هوشمندی سیاستی دو اقدام اصلی یعنی طرح ملی پیمایش نوآوری و طراحی نظام جامع پایش و ارزیابی علم، فنّاوری و نوآوری در حال پیگیری است. همچنین آینده نگاری ملی نیز از برنامه‌های اصلی معاونت علمی و فنّاوری می‌باشد که اطلاعات مناسبی را در بخش‌های مختلف به سیاست گذاران ارائه خواهد داد.
در بعد تحریک تقاضا، این معاونت با توجه به محدودیت در منابع و سایر امکانات فعالیت‌های مناسبی انجام داده است. برگزاری نمایشگاه ساخت داخل در حوزه تجهیزات و مواد آزمایشگاهی، برگزاری جشنواره‌های متعدد، راه اندازی بازار دارایی‌های فکری و گسترش خدمات تسهیل کننده حضور شرکت‌ها در بازارهای جهانی همگی از مصادیق این بخش هستند.
استفاده از ظرفیت بازارهای قابل مدیریت کشور، اتصال شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان به بدنه اصلی اقتصاد و دستگاه‌های اجرایی کشور، صیانت از بازار ملی محصولات دانش بنیان، شناسایی چالش‌های شرکت‌ها در گسترش تولید محصولات دانش بنیان و تلاش برای رفع آنها از مواردی است که برطرف نمودن چالش‌های مربوط به سیاست‌های تحریک تقاضا و ایجاد تعادل در زنجیره ایده تا بازار محضولات دانش بنیان در حال پیگیری است.
حمایت و بستر سازی برای ایجاد بیش از 1160 شرکت خلاق و نوآور، 170 شتاب‌دهنده فنّاوری، 280 مرکز نوآوری، 5979 شرکت دانش بنیان، ارتقاء رتبه تولید مقالات حوزه نانو به جایگاه چهارم جهانی، ارائه 6399 خدمت در برنامه کریدور صادرات و همکاری با 1805 متخصص و کارآفرین ایرانی خارج از کشور ماحصل برنامه و اقداماتی است که معاونت علمی و فنّاوری ریاست جمهوری برای ایجاد توازن و تعادل در عرضه و تقاضای علم، فنّاوری و نوآوری و نهایتاً تحقق ماموریت کلان خود که جایگزینی اقتصاد دانش بنیان با اقتصاد نفتی و منبع محور است انجام داده است.
یقیناٌ اگر تلاش همکاران باانگیزه، جوان و متعهد این معاونت نبود و اگر همکاری و مشارکت سایر دستگاه‌های اجرایی کشور و به‌طور کلی سایر اجزای اصلی زیست بوم نوآوری و اقتصاد دانش بنیان کشور نبود، این اهداف محقق نمی شد و این افتخارات به‌دست نمی‌آمد.
ضمن سپاس و قدردانی ویژه از همه این عزیزان لازم می‌دانم در پایان این نکته را تاکید نمایم که موتور پیشرفت کشور و رفاه ملت را نباید منوط به دولت‌ها کرد. مقوله علم، فنّاوری و نوآوری مقوله‌ای است که نباید دچار سیاست زدگی و سیاسی بازی شود و بدون شک یکی از علت‌های موفقیت این معاونت رویکرد مستقل و مجزا از سیاسی بازی‌های مرسوم امروز است که مقام عالی آن داشته است. با نگاه اجمالی به کشورهای توسعه یافته متوجه این نکته اساسی و حیاتی می‌شویم که عامل مشترک پیشرفت و توسعه همه آنها نظام علم، فنّاوری و نوآوری مدون و با برنامه‌ای است که در درون آن وظایف، اختیارات و حوزه فعالیت و مسئولیت تک تک عناصر و اجزای علم و فنّاوری آن به درستی ترسیم شده است و همه اجزا زیست بوم خود را ملزم می‌دانند طبق نقشه ترسیم شده عمل نمایند. تو گویی ساعتی در حال فعالیت است که سر موقع هشدار و بیدارباش می‌دهد و فعالیت همه اجزاء در آن گاه شماری می‌شود.کوک و تنظیم این ساعت در اختیار افرادی است که به‌طور حقیقی و واقعی متعهد و دلسوز ملت و کشور خود هستند و دقیقا این همان چالش بزرگی است که که مسئولان بلندپایه کشور همواره با آن مواجه هستند.
از خداوند باریتعالی مسئلت می‌نمایم تا توان ما را در راه اعتلای علم، فنّاوری و نوآوری کشور و نهایتا رفاه مردم عزیزمان به همت جوانان فکور و اندیشمند و فرهیختگان پرتلاش و مسئولان دلسوز و مدبّر ایران اسلامی افزون کند.